Ik heb een...

Handhygiëne

Handhygiëne
Voorbereiding

  • Doelgroep
    • Verpleegkundigen / verzorgenden
    • Huishoudelijk assistenten
    • Paramedisch personeel
    • Begeleiders die geen verzorgende handelingen uitvoeren
    • Vrijwilligers
    • Stagiaires/Leerlingen/Nieuwe medewerkers
    • Alle medewerkers die werken met voeding
    • Alle medewerkers die zorghandelingen uitvoeren
    • Medisch behandelaar

  • Locatie
    • Verpleeghuis
    • Verzorgingshuizen
    • Woonzorgcentra
    • Kleinschalige woonvormen
    • Thuiszorg
    • Woning of afdeling Korsakov cliënten
    • Zorglocatie voor langdurige zorg

  • Benodigde materialen
    • Vloeibare zeep en papieren handdoekjes
    • Handencreme
    • Handendesinfectans
    • Handschoenen

    Voor eisen materialen zie protocol benodigde materialen

Toepassing

  • Doel

    Het voorkómen van verspreiding van via de handen van de medewerkers.

  • Waarom

    is één van de belangrijkste maatregelen om verspreiding van te voorkomen. Tijdens de verzorging van cliënten, bij lichamelijk onderzoek en bij schoonmaakwerk komen er allerlei op de handen.

    Wanneer medewerkers onvoldoende uitvoeren, kunnen zij verspreiden van cliënt naar cliënt of van medewerker naar medewerker of van medewerker naar cliënt. Dit kan infecties veroorzaken bij cliënten, zoals diarree of wondinfecties. En medewerkers kunnen zelf besmet raken.

    Zie ook poster materiaal Hoest- en nieshygiëne, 4 momenten van intramuraal en 4 momenten van extramuraal

  • Wanneer

    Vóór handelingen waarbij de handen schoon moeten zijnNa handelingen waarbij de handen besmet kunnen raken

    voor aanraken van eten en drinken

    		na het wassen van de cliënt
    voor aanvang en beëindiging van de dienstna verpleegkundige handelingen
    voor en na pauzesna ieder contact met van cliënten
    voor en na verpleegkundige handelingen (wondbehandeling, katheterzorg e.d.).na ieder toiletbezoek
    na neus snuiten (in papieren zakdoek)
    na schoonmaakwerkzaamheden
    na het uittrekken van handschoenen


    Toelichting

    Zie ook Poster 4 momenten van handhygiëne (intramuraal) en Poster 4 momenten van handhygiëne (thuiszorg)

Werkwijze

  • Handhygiëne kan op twee manieren worden uitgevoerd:

    • handen desinfecteren; handen inwrijven met handendesinfectans (handalcohol);
    • handen (wassen); reiniging door te wassen met water en zeep en afdrogen met schone handdoek of een wegwerphanddoekje

    Toelichting

    Wassen met water en zeep én daarna desinfectie met handalcohol is niet nodig en veroorzaakt na verloop van tijd irritatie waardoor er huiddefecten kunnen ontstaan

  • Wanneer kies je voor handen wassen en wanneer voor handen desinfecteren

    Handen heeft de voorkeur vanwege praktische voordelen (sneller, geen wastafel nodig) en het is beter voor de huid.In de volgende situaties moeten de handen gewassen worden

    Was de handen met water en zeep bij:

    1. zichtbaar vuile handen;
    2. natte handen.

    In deze drie situaties handendesinfectans NIET gebruiken.

    1. Handendesinfectans heeft geen reinigende werking. Desinfectans verwijdert geen vuil, waardoor het vuil op de handen aanwezig blijft;
    2. Bij natte handen komt de alcohol niet genoeg in contact met de huid en wordt de alcohol verdund door het water op de handen.

  • Hoe was je je handen

    • Draai de kraan open (lauwwarm water);
    • Maak de handen goed nat;
    • Neem vloeibare zeep uit de zeepdispenser; neem één dosering, dat wil zeggen druk de hendel of het pompje helemaal in;
    • Raak het tuitje van de dispenser niet aan;
    • Wrijf de handen nu gedurende 20 sec. goed over elkaar;
    • Zorg dat de vingertoppen, duimen en het gebied tussen de vingers en polsen goed worden ingewreven; (zie afbeelding)
    • Spoel de handen goed af;
    • Draai de handkraan nog niet dicht;
    • Een elleboogkraan met elleboog dichtdrukken;
    • Droog de handen af met een papieren handdoekje;
    • Draai (zo nodig) de kraan dicht met het gebruikte handdoekje zonder dat de handen in contact komen met de ‘vuile’ kraan;
    • Werp de handdoek in de afvalemmer.


    Randvoorwaarden voor handreinigingsmiddel;

    • Gebruik zeep conform voorschriften van de fabrikant.
    • Gebruik geen desinfecterende zeep.
    • Gebruik stromend kraanwater.

    Let op

    Gebruik geen elektrische droger in ruimtes waar medewerkers met direct patiëntencontact handhygiëne moeten toepassen.

  • Hoe desinfecteer je je handen

    (niet bij natte- of zichtbaar vuile handen)

    • Breng handendesinfectans aan op droge handen;
    • Neem zoveel handendesinfectans dat het kuiltje van één hand is gevuld;
    • Raak het tuitje van de dispenser niet aan;
    • Wrijf het desinfectans goed over het gehele handoppervlak tot de handen droog zijn;
    • Zorg dat de vingertoppen, de duimen en het gebied tussen de vingers en de polsen goed met het desinfectans in aanraking komen; (zie afbeelding)
    • Wrijf de handen net zo lang tot ze droog zijn, minimaal 30 seconden.

    Hoe was- of desinfecteer ik mijn handen: Info materiaal

    Let op

    Gebruik geen handdesinfectiemiddelen in de vorm van spray, verstuiver of een geïmpregneerd wegwerpdoekje.

  • Voor goede handhygiëne geldt

    • Draag nagels kort geknipt, schoon en goed verzorgd;
    • Draag geen (gel-)nagellak;
    • Kunstnagels (gelnagels, plaknagels) zijn niet toegestaan, omdat deze een bron van besmetting kunnen zijn;
    • Draag geen ringen (ook geen trouw- en verlovingsringen), armbanden en polshorloges tijdens de werkzaamheden;
    • Draag geen braces/ spalken/ gips/ zilversplint aan hand of pols tijdens de werkzaamheden;
      Handel volgens het beleid dat de zorginstelling heeft opgesteld en/of raadpleeg de bedrijfsarts
    • Verzorg de handen goed met een crème om uitdroging van de huid te voorkomen;
    • Standaard handen wassen en daarna heeft geen zin en droogt de huid alleen maar uit.

    Toelichting

    Onder sieraden, kunstnagels en/of braces kan de huid niet goed gedesinfecteerd of gereinigd worden. Micro-organismen kunnen zich prima eronder verschuilen en er is een opeenhoping van zeep- en vuilresten.
    Nagellak is niet toegestaan: tijdens werkzaamheden zal de nagellak beschadigen, waardoor meer micro-organismen op de nagels aanwezig zijn.

  • Handschoenen

    • Het dragen van handschoenen is geen vervanging voor handhygiëne;
    • Was of desinfecteer de handen na het uittrekken van handschoenen;
    • Desinfecteer nooit de handschoenen.

    Toelichting

    Handschoenen kunnen gaatjes hebben, kapot gaan en tijdens het uittrekken kunnen de handen worden besmet.

  • Woonzorgcentra en verzorgingshuizen

    Plaats een pompje handendesinfectans, bij voorkeur op alle cliënten appartementen, maar tenminste bij cliënten bij wie:

    • lichamelijke verzorging wordt gegeven;
    • contact met zeer waarschijnlijk is, bijv. incontinente cliënten, cliënten die een po gebruiken;
    • verpleegkundige handelingen worden verricht, waarbij contact optreedt met wonden of slijmvliezen van de cliënt (bijv. wondbehandeling, katheterzorg).

    Let op

    In woonzorgcentra, verzorgingshuizen en thuiszorg ontbreken vaak vloeibare zeep en papieren handdoekjes.

  • Wijkzorg en thuiszorg

    • Plaats bij cliënten die intensieve zorg ontvangen een flacon met pompje handalcohol;
    • Indien bovenstaande niet mogelijk is, neem dan een zakformaat flacon met handalcohol mee.

  • Huidverzorging

    Voor een goede huidverzorging van de handen gebruik regelmatig een handverzorgingsmiddel dat goed in te wrijven is.
    Gebruik handverzorgingsmiddel uitsluitend vanuit een persoonsgebonden tube of vanuit uit een dispenser.

  • Handhygiëne bij een niet-intacte huid

    Bij een open huid (niet af te dekken door een pleister) en/of eczeem: stem met de bedrijfsarts, en zo nodig met de afdeling infectiepreventie/de deskundige infectiepreventie, af over (tijdelijke) aanpassing van de werkzaamheden.

Verantwoordelijkheden

  • Medewerkers

    • volgen de instructies in dit protocol;
    • kennen de risico’s van onvoldoende .

  • Werkgever

    • biedt de benodigde materialen aan;
    • besteedt regelmatig aandacht aan een goede handhygiëne;
    • biedt materialen aan die aan de gestelde normen voldoen.
Appendix

  • Definities

    • Micro-organismen

      Microscopisch kleine levensvormen, als bacteriën, virussen, schimmels en parasieten.

    • NEN

      Een standaard waarin alle Nederlandse Normen voor allerlei gebruiksvoorwerpen, maar ook voor processen worden vastgelegd. Voor bijna alles is wel een norm beschikbaar, van gebruiksvoorwerpen tot de bescherming van persoonsgegevens.

    • Desinfecteren

      Het irreversibele activering of reductie van micro organismen op levenloze oppervlakken tot een aanvaardbaar geacht niveau

    • Lichaamsvloeistoffen

      Bloed, feces, urine, wondvocht, pus, sputum, braaksel, etc.

    • Reinigen

      Het verwijderen van zichtbaar en onzichtbaar vuil. Voorkomt dat micro-organismen zich kunnen handhaven en vermeerderen en worden verspreid.

    • LCHV

      Landelijk Centrum voor Hygiëne & Veiligheid

    • Handhygiëne

      Handhygiëne betreft het reinigen, of desinfecteren en het geregeld aanvullend verzorgen van de handen, polsen en onderarmen.

  • Literatuur

    SRI-richtlijn

    Landelijk Centrum voor Hygiëne en Veiligheid en RIVM

    Studies



Gerelateerde checklists
Checklist Laatste update
Handhygiëne 19 juni 2025
Updategeschiedenis
Type Omschrijving Datum Details
Wijziging SRI richtlijn handhygiëne en persoonlijke hygiëne medewerker is verwerkt 06 augustus 2025
Wijziging Handen wassen bij Clostridioides difficile verwijdert. Dit mag ook met handalcohol. 16 juli 2025
Controle Controle bij publicatie 20 juni 2024